Books< Go back

MİLLİ SARAYLAR KOLEKSİYONU’NDA YILDIZ PORSELENİ

TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı yayını, 1998, İstanbul (ISBN 975-7479-36-5)

(National Palaces Collection: YILDIZ PORCELAIN, Önder Küçükerman, Nedret Bayraktar, Semra Karakaşlı, Turkish Republic National Assembly, National Palaces publication, 1. printing, 1998, Istanbul)


MİLLİ SARAYLAR KOLEKSİYONUNDA
YILDIZ PORSELENİ

Prof. Önder Küçükerman
Nedret Bayraktar
Semra Karakaşlı

TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı yayını, 1998, İstanbul
Yayın yönetimi ve koordinasyonu: İhsan Yücel
Sanat yönetmeni: Ersu Pekin
Kapak tasarımı ve yayına hazırlayan: Aydan Gürün, Esin Öncü, Ferda Ulugergerli
Redaksiyon: Demet Kurtuluş, Hakan Gülsün
Fotoğraflar: TBMM Milli Saraylar Dia Arşivi, Fikret Yıldız, Cem Çetin, Hadiye Cangökçe
Renk Ayrımı: Başkent Grafik
Film: Objektif Grafik
Baskı: TBMM Basımevi-Ankara

ISBN 975-7479-36-S

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ
Hikmet Çetin, 7

SUNUŞ
Prof. Dr. Erol Eti, 9

TÜRK SANAYİ VE TASARIM TARİHİ İÇİNDE 'YILDIZ ÇİNİ FABRİKA-İ HÜMAYUNU' VE TBMM MİLLİ SARAYLAR KOLEKSİYONU'NDAKİ ESERLER
Prof. Önder Küçükerman, 10

YILDIZ PORSELENLERİ
Nedret Bayraktar, 22

MİLLİ SARAYLAR'DA YILDIZ PORSELEN KOLEKSİYONU
Semra Karakaşlı, 36

KATALOG
Semra Karakaşlı, 42

--------------------------------------------------------------------------------

ÖNSÖZ

Hikmet Çetin

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı

Çağımızda ülkelerin gelişmişlik düzeyleri siyasal ve kültürel alanlardaki başarılarıyla birlikte, sanayileşme ve teknolojik gelişmelerle değerlendirilmektedir. Uluslararası ilişkilerde yaşanan yoğun değişmeler sürecinde, gelişmekte olan ülkelerin karşılaştıkları temel sorunlardan biri de kimlik değişimi kaygısıdır.

Bu bağlamda, özellikle tarihsel ve kültürel miraslarına gereken özeni ve ilgiyi göstermeyen uluslar, ekonomisi güçlü gelişmiş ülkeler karşısında kimliklerini daha hızlı yitirebiliyor.

Bu nedenle günümüz koşullarında Türkiye olarak sahip olduğumuz sanayi ve kültürel değerlerimizi korumanın ve değerlendirmenin, ulusal kimliğimizin sürekliliği açısından önemli görev ve sorumluluğumuz olduğu inancındayım. 1890 yılında kurulan ve ulusal sanayimizin önemli ve başarılı örneklerinden biri olan 'Yıldız Porselen Fabrikası', müze-fabrika olarak, Türkiye Büyük Millet Meclisi'mize bağlı Milli Saraylar Daire Başkanlığı'na devredilmiş bulunmaktadır. Kuruluşundan bugüne değin, porselenciliğin gelişmesinde değerli hizmetler veren ve başarılı ürünler segileyen bu tarihsel mirasın yüce Meclis'imizin korumasına verilmesinden mutluluk duyuyorum. Kültürel mirasımızın seçkin örneklerinden biri olan bu fabrikanın yapısal ve işlevsel özelliklerini bozmadan, çağdaş koşulların gerektirdiği bir yönetim işlerliğine ve verimliliğine kavuşturularak yaşatılması gereğine inanıyorum. Piyasa koşullarının gerektirdiği işlev ve işlerlik içinde üretilecek yapıtların, tarihsel potansiyele sahip Türk porselenciliğinin gelişmesine önemli katkılar sağlayacağı irıancındayım.

Yıldız Porselen Fabrikası'nın yönetici ve çalışanlarına başarılar diliyorum.

SUNUŞ

Prof. Dr. Erol Eti

TBMM Milli Saraylar Daire Başkanı

Milli Saraylar Daire Başkanlığımız, önemli bir gelişmenin sevinci içindedir. Çünkü Yıldız Sarayı bahçesinde kurulup 1894 yılında üretime başlamış bulunan 'Yıldız Çini Fabrika-i Hümayunu', daha sonraki adıyla Sümerbank Yıldız Çini Fabrikası, Yüksek Planlama Kurulu'nun 3.6.1994 tarihli ve 94/17 sayılı kararları ile TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı'na devredilerek tarihi kimliğine yeniden kavuşturulmuştur.

Bu kitap içinde yer alan eserleri üretmiş olan tarihi fabrika artık, Türkiye sanayi tarihinin mirasını korumak amacıyla ilk kez bir müze-fabrika örneği olarak Milli Saraylar eliyle kültürel kimliğimizi bütünleştirme çabaları içinde yeniden ele alınacak, yeniden en seçkin eserlerini üretecektir.

Milli Saraylar Daire Başkanlığı koleksiyonları içinde bulunan çok değerli Yıldız Porselen Fabrikası ürünlerini, ulusal ve uluslararası bilim ve kültür çevrelerine İç Hazine gibi önemli bir tarihi mekan içinde gerçek bir hazine olarak sunmak tüm çalışanlarının gayretleri ile hazırlanmış bir sonuçtur.

Bu kitap, bir tarihi fırsatla açılmış bulunan sergimizi ve Yıldız Çini Fabrikamızın Türk porselen sanayii ve sanatının gelişmesindeki öncü rolünü gün ışığına çıkarmak amacıyla Kültür ve Tanıtım Bölümümüzün çalışmaları ile meydana gelmiştir.

Umarız, sergimiz ve onun bir rehberi olan bu kitapla, porselen sanatımızın tanıtılmasına küçük de olsa bir katkıda bulunmuş oluruz.

Saygılarımızla

GİRİŞ

TBMM Milli Saraylar Koleksiyonu İçindeki 'Yıldız Çini Fabrika-i Hümäyûnu' Eserleri Ve Bunları Yaratmış Olan Tarihi Fabrika Üzerine

Prof. Önder Küçükerman

İstanbul' daki Milli Saraylar'ın çeşitli mekanlarında, zengin ve ilgi çekici bir koleksiyon bulunmaktadır. Yıldız Sarayı bahçesinde 1890'lı yıllarda kurulmuş olan 'Yıldız Çini Fabrika-i Hümayunu' nda üretilmiş olan çini ve porselenler bugün Milli Saraylar'ın en görkemli mekanlarında sessizce ama heybetle, depolarında ise düzen içinde durmaktadır. Bu çok değerli porselenler, gerçekte Osmanlı Devleti'nin son sarayı olan Yıldız Sarayı kompleksi içinde çok özel bir proje olarak hayata geçirilmiş bulunan küçük, ama çok özenli bir fabrikanın usta sanatçılarının elleriyle üretilmiştir.

Bir saray kompleksi içindeki bu fabrika için, hem dönemin ünlü mimarı Raimondo D'Aranco'nun yaptığı çok özel mimari tasarıma, hem de özenli ürünlerine dikkatle bakılırsa, Anadolu seramik ve çini geleneğinin yaşatılması ve geliştirilmesi için özel olarak hayata geçirilmiş önemli bir proje ile karşı karşıya bulunulduğu hemen anlaşılmaktadır.

Öte yandan, bu küçük fabrikanın, geçen yüzyılda Avrupa'daki Sanayi Devrimi'nin bütün devletlerinin yarattığı dev bir porselen sanayii yarışına İstanbul'dan katılmış olan son saray fabrikası olduğunu da eklemek gerekir. Ancak ne kadar ilginçtir ki, başlangıçtaki bu küçük ama sağlam girişim, aradan geçen yüz yılı aşkın süre içinde, bugünkü Türk porselen sanayiinin oluşturulması, geliştirilmesi çalışmalarına çok yönlü olarak öncülük yapmış, bu yöndeki ilk ışığı yakmış, ilk kadroları geliştirmiş ve kendinden bekleneni de tam olarak yerine getirmiştir.
Ve işin daha ilginci, ülkemizde şu anda da üretimini sürdürmekte olan en eski porselen fabrikasıdır. O açıdan, Yıldız'da üretilmiş olan çok sayıdaki porselene sahip olan Milli Saraylar'daki bu çok önemli koleksiyon, sadece bir saray fabrikasında üretilmiş olmaktan çok daha özel bir önem taşımaktadır. O da Anadolu seramik ve çini geleneğinin zaman içindeki sürekliliğini sağlayan önemli bir sanayi girişiminin günümüze kadar yaşayarak gelebilen mirası olmasıdır.

Bu anlamda, Milli Saraylar'da özenle korunmakta olan 'Yıldız İşleri', Türk tasarım ve sanayi tarihi mirasının çok değerli bir koleksiyonu olarak, son yüzyılın gelişiminin ilk dönemini aydınlatmaktadır.